Δευτέρα 22 Απριλίου 2013

ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ



                            


ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΥΔΩΡ: Σημάδια του νερού στον τόπο και στο χρόνο


Γάτας Δημήτριος
Καλαϊτζής Παναγιώτης
Λαζαρίδης Νικόλαος

                                       ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ
Ο ποταμός είναι το υδάτινο ρεύμα που χαρακτηρίζεται από μια σχετική συνέχεια και σταθερότητα τροφοδοσίας και με τομή κοίτης γενικά αρκετά ομαλή. Συνήθως αντιδιαστέλλεται από τον χείμαρρο, που έχει πιο ανώμαλους και απότομους αντίστοιχους χαρακτήρες· δεν είναι, όμως, πάντοτε δυνατή μια σαφής διάκριση μεταξύ τους. Το σημείο στο οποίο γεννιέται ένας ποταμός ονομάζεται πηγή.                                                     
                                              ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ
Οι νέοι ποταμοί γεννιούνται όταν υπάρχει μια ξαφνική αλλαγή στο φυσικό τοπίο, παραδείγματος χάρη  εξαιτίας ενός σεισμού ή μιας καθίζησης εδάφους. Η παραμόρφωση που γίνεται από τέτοια γεγονότα είναι καθοριστική, αφού αλλάζει την ροή του νερού και δημιουργεί νέο δίκτυο από ρέματα. Σε ένα πιο μακροχρόνιο χρονοδιάγραμμα, καθώς ο ποταμός διαβρώνει το έδαφος τότε κινείται σύμφωνα με το βραχώδες υπόβαθρο που χαράζει. Από το υπόβαθρο εξαρτάται το φορτίο ιζημάτων του ποταμού και η αύξηση του όγκου νερού που μεταφέρει. Με αυτό τον τρόπο με τον χρόνο θα δημιουργηθούν οι ποταμοί.
Όμως από πού προέρχεται το νερό των ποταμών. Το νερό των ποταμών προέρχεται από μια πηγή ή  μπορεί να προέλθει από το λιώσιμο των πάγων και του χιονιού. Οι ποταμοί  διαμορφώνονται καθώς το νερό ρέει πάνω στο έδαφος. Η κίνηση αυτή συνοδεύεται και από διάβρωση, η οποία  χαράζει το κανάλι από το οποίο περνά το νερό. Συνήθως οι ποταμοί χρειάζονται πάρα πολύ χρόνο για να δημιουργηθούν, μπορεί όμως να διαμορφωθούν και γρήγορα όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Πού καταλήγει το νερό των ποταμών; Αν τα νερά τους χύνονται σε μία λίμνη ή στη θάλασσα, το μέρος εκείνο στο οποίο τα νερά του ενώνονται με αυτά της λίμνης ή της θάλασσας ονομάζονται εκβολή και καμιά φορά χρησιμοποιούμε πληθυντικό, εκβολές. Αν τα νερά τους ενώνονται με αυτά ενός άλλου ποταμού, το σημείο στο οποίο ενώνονται το ονομάζουμε συμβολή των δύο ποταμών και τον μικρότερο από τους δύο ποταμούς, παραπόταμο.
Οι εκβολές των ποταμών έχουν διάφορες μορφές. Πιο συνηθισμένη είναι η περίπτωση σχηματισμού δέλτα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που ποταμοί εκβάλλουν στην θάλασσα, χωρίς να διασπώνται σε επιμέρους κλάδους. Άλλη περίπτωση εκβολής ποταμού είναι με σχηματισμό λιμνοθάλασσας στα σημεία εκβολής του. Αυτό οφείλεται στα φερτά υλικά που εναποθέτει ο ποταμός στην περιοχή που εκβάλλει δημιουργώντας μία πολύ ρηχή θάλασσα με πλάτος αρκετών χιλιομέτρων, στην οποία συνυπάρχει το γλυκό νερό του ποταμού και το αλμυρό της θάλασσας. Στις περιπτώσεις των ποταμών που είναι προέκταση παγετώνων οι ποταμοί εκβάλουν σχηματίζοντας βαθιές χαράδρες που είναι γνωστές ως φιορδ.  

                     ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η πατρίδα μας είναι χώρα κυρίως ορεινή και μικρή σε έκταση, ενώ η οροσειρά της Πίνδου κυριαρχεί στον ηπειρωτικό κορμό της. Στη δυτική πλευρά της και στην Πίνδο οι βροχοπτώσεις είναι αρκετές και γι' αυτό πολλά ποτάμια, μεταξύ αυτών και τα μεγαλύτερα της χώρας μας, έχουν τις πηγές τους σ' αυτή την περιοχή. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των ποταμών της Ελλάδας είναι τα εξής:       
Έχουν μικρό μήκος, εξαιτίας του μικρού πλάτους της χώρας μας
  Έχουν εποχική ροή. Ακόμη και στα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας μας η παροχή νερού μειώνεται πάρα πολύ το καλοκαίρι, ενώ τα περισσότερα ξεραίνονται σχεδόν εντελώς. Οι χείμαρροι που κατεβαίνουν με ορμή από τις πλαγιές των βουνών συχνά καταστρέφουν δρόμους και γεφύρια, ενώ απομακρύνουν το εύφορο έδαφος, προκαλώντας μακροπρόθεσμα ερημοποίηση (χειμαρρικό πρόβλημα). 
Έχουν μικρή παροχή νερού, εξαιτίας του χαμηλού ύψους βροχής που δέχεται γενικά η χώρα μας, με εξαίρεση τη δυτική πλευρά της.
Είναι ορμητικά, διότι το ανάγλυφο της χώρας είναι ορεινό. 
Προκαλούν μεγάλη διάβρωση, εξαιτίας της ορμητικότητάς τους, της μεγάλης κλίσης των εδαφών, της καταστροφής της δασοκάλυψης από τις πυρκαγιές και του είδους των πετρωμάτων της οροσειράς της Πίνδου (φλύσχης - σχετικά μαλακά πετρώματα). Η διάβρωση κοντά στις πηγές των ποταμών δημιουργεί υλικά που μεταφέρονται στις εκβολές τους (προσχώσεις) και αποτίθενται στα λιμάνια που βρίσκονται κοντά σ' αυτές, σχηματίζοντας νέα στεριά σε βάρος της θάλασσας, διαμορφώνοντας όμως παράλληλα και πολύτιμους υγροτόπους για σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδα.
                                             ΧΛΩΡΙΔΑ-ΠΑΝΙΔΑ   
Στους σημαντικής ποικιλομορφίας βιότοπους του Δέλτα του Αξιού έχουν καταγραφεί 500 περίπου είδη και υποείδη χλωρίδας, ενώ έχουν καταμετρηθεί και 215 είδη πουλιών από τα οποία 39 περιλαμβάνονται στο «Κόκκινο Βιβλίο» των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση. Από τα 215 είδη των πτηνών που έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή, τα 79 φωλιάζουν, ενώ τα υπόλοιπα ξεχειμωνιάζουν ή απλώς διέρχονται. Εξίσου πλούσια είναι και η χλωρίδα και η πανίδα της ευρύτερης περιοχής του δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα. Αναλυτικότερα:
Σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση αλάτων, όπως στα εκτεταμένα αλατούχα εδάφη, στις αμμοθίνες και κατά μήκος της ακτής αναπτύσσονται αλόφυτα όπως η σαλικόρνια η σαρκοκόρνια και διάφορα αρμυρίκια. Τα φυτά αυτά σχηματίζουν πολυάριθμες νησίδες μέσα στις λιμνοθάλασσες και στα αλμυρά έλη, που αποτελούν καταφύγια για τα μεταναστευτικά πουλιά. Κατά μήκος του ποταμού Αξιού και στις περιοχές που πλημμυρίζουν το χειμώνα συναντώνται κυρίως συστάδες από αρμυρίκια του γένους Tamarix. Σε διάφορα τμήματα του Αξιού, καθώς και κατά μήκος του Αλιάκμονα, υπάρχουν σημαντικά εναπομείναντα παρόχθια δάση(λεύκες, σκλήθρα, φτελιές, ιτιές και πλατάνια), ενώ γύρω από τον ποταμό συναντώνται πολυάριθμα έλη με καλαμιώνες και υγρά λιβάδια που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό βοοειδών, Οι χειμερινές πλημμύρες και η εναπόθεση ιλύος συμβάλλουν σημαντικά στη γονιμότητα των εδαφών. Σημαντική έκταση του υγρότοπου καταλαμβάνουν και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις, με σημαντικότερους τους ορυζώνες, από τους οποίους προέρχεται το 70% της συνολικής παραγωγής ρυζιού της Ελλάδας.
                                   ΠΟΤΑΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΒΡΩΣΗ
Η διάβρωση, που προκαλεί το νερό, χωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες. Μπορεί να είναι η επιφανειακή, που προκαλείται μετά τη βροχή όταν η επιφάνεια της γης δεν καλύπτεται από καμιά βλάστηση. Η διάβρωση αυτή γίνεται σ' όλη την επιφάνεια της γης που δέχεται τη βροχή.
Υπάρχει κατόπιν η διάβρωση που γίνεται σε μέρη, όπου υπάρχουν ή σχηματίζονται μετά από μια βροχή μικρά ρυάκια. Τα ρυάκια αυτά δεν είναι πάντα μόνιμα, αλλά κάθε φορά μπορεί να γίνονται και σε κάποιο άλλο σημείο, ανάλογα με τη διαμόρφωση που έχει το έδαφος.
Υπάρχει ακόμη η διάβρωση που προκαλούν οι χείμαρροι και τα μόνιμα μικρά ποταμάκια που μπορεί να έχουν μόνιμη κοίτη. Η καταστροφή στην επιφάνεια της γης, που μπορεί να προκληθεί από τον τύπο αυτό της διάβρωσης, είναι διαφορετική και εξαρτάται από το είδος του εδάφους, (τα αμμώδη εδάφη διαβρώνονται πολύ πιο εύκολα από ότι τα αργιλώδη) εξαρτάται ακόμη από την κλίση του εδάφους (όσο πιο επίπεδο είναι το έδαφος, τόσο πιο μικρή είναι η ταχύτητα του νερού και τόσο πιο μικρή είναι και ή διάβρωση που προκαλεί).
Ακόμη η έκταση της διάβρωσης εξαρτάται από την έκταση της κάλυψης της επιφάνειας της γης από διάφορα φυτά, ακόμη και από το είδος των φυτών κλπ. Τα αραιά φυτά πολύ λίγο εμποδίζουν τη διάβρωση, καθώς επίσης και τα φυτά εκείνα που έχουν πολύ μικρές ρίζες και ιδιαίτερα όταν αυτές βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνεια.
Ο ποταμός είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διάβρωσης·. Με τη διάβρωση αυτή τείνει να δημιουργήσει μια κλίση σε όλο το μήκος της κοίτης του, ώστε ούτε να την ανασκάπτει ούτε να την επιχωματώνει, αλλά να επαρκεί μόνο όσο χρειάζεται για να ρέουν τα νερά του.

                                          ΧΡΗΣΕΙΣ ΠΟΤΑΜΩΝ

          Τα νερά των ποταμών ο άνθρωπος τα αξιοποιεί προς όφελός του με διάφορους τρόπους από πολύ παλιά. Κάποιοι από αυτούς είναι η ύδρευση των κατοικημένων περιοχών, η άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια με τη βοήθεια των υδροηλεκτρικών φραγμάτων. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν τη δύναμη της ροής ενός ποταμού κατασκευάζοντας νερόμυλους στην όχθη του. Ακόμη, πολλοί μεγάλοι ποταμοί αποτελούν από τα αρχαία χρόνια σημαντικές υδάτινες οδούς για την μετακίνηση ανθρώπων, εμπορευμάτων και ιδεών.   
          

Κυριότεροι ποταμοί της Μακεδονίας είναι οι ΑξιόςΑλιάκμοναςΣτρυμώνΓαλλικόςΛουδίας και Νέστος.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.